Gas boren bij Schiermonnikoog: de logica ======================================== Er is al een tijd consternatie over mogelijke gasboringen bij Schiermonnikoog. Het valt me op bij deze berichtgeving, en bij berichtgeving over milieu- en klimaatzaken in het algemeen, hoe er geredeneerd wordt door de politiek, en dan met name minister Kamp. Daarom eens een artikel over de logica die bij de discussie over de gaswinning bij Schiermonnikoog gebruikt wordt. Het begint allemaal hiermee: Cofely (nu Engie) heeft jaren geleden een vergunningsaanvraag gedaan om proefboringen te doen naar gas bij Schiermonnikoog, in een Natura2000-gebied. Minister Kamp geeft dit jaar toestemming, op het moment dat er een [wet op de plank ligt][1] die boren in natuurgebieden verbied. [^1] > De Tweede Kamer heeft in de nieuwe Mijnbouwwet al laten opnemen dat vergunningen mogen worden geweigerd als ze in natuurgebieden liggen. Maar minister Kamp heeft die wet nog niet ingevoerd. Volgende week spreekt de Kamer met Kamp over Schiermonnikoog. De oppositie begrijpt niks van het besluit van Kamp, maar hij kan het [uitleggen][2]. >Minister Kamp kon de vergunning voor proefboringen naar gas bij Schiermonnikoog niet weigeren, zei hij vanmorgen voor aanvang van de ministerraad. De wettelijke procedure is drie jaar geleden begonnen. "Ik heb de procedure netjes gevolgd en op een gegeven moment moet je een besluit nemen." Kamp is alleen maar pragmatisch: op een gegeven moment moet je een besluit nemen. De politiek, de publieke opinie en de op de plank liggende Mijnbouwwet geven hem echter alle ruimte om een heel ander besluit te nemen. In weerwel daarvan doet hij het voorkomen alsof de context het hem onmogelijk maakte om te weigeren. Well played. De mensen op Schiermonnikoog kunnen het besluit echter [niet begrijpen][3]. > Op Schiermonnikoog zijn ze woedend over het besluit van minister Henk Kamp om proefboringen naar aardgas toe te staan. "De wijze waarop dit er doorheen wordt gedrukt, dan kun je niet anders dan heel boos zijn", zegt wethouder Jan Dijkstra. Uiteraard is de [natuurbeweging][4] er ook niet blij mee. > Vogelbescherming Nederland vindt dit samen met de Waddenvereniging en Natuurmonumenten niet kunnen. Het is de zoveelste aantasting van het unieke kustlandschap en hoort niet in een Werelderfgoedgebied als de Waddenzee. [Natuurmonumenten][5] verwoordt de verbazing. > "Dit heeft enorme effecten op natuur en landschap. En bovendien willen mensen dit helemaal niet, er is geen draagvlak voor deze proefboringen. Dat moeten we niet willen op deze manier." Minister Kamp blijft echter [bij zijn punt][2]. > Volgens Kamp kunnen de proefboringen op een veilige en verantwoorde manier worden gedaan, en zullen ze weinig overlast geven. "Ze vinden in de winter plaats, als er weinig toeristen zijn, en zullen ook niet lang duren." > (...) > De minister benadrukt dat de proefboringen niet automatisch tot gaswinning leiden. "We gaan eerst zien of er gas is. Om te besluiten of dat ook echt gewonnen gaat worden, moet er een heel nieuwe procedure worden gestart." Dat laatste argument laat bij mij echt alle alarmbellen afgaan, net als bij [Natuurmonumenten][5]: > Voor het winnen van gas is uiteindelijk een aparte vergunning nodig. "Ik ben bang dat ze die uiteindelijk ook zullen krijgen", vreest Jansen. "Dat bedrijf doet die boring vast niet alleen uit wetenschappelijke interesse. Als ze gas vinden, zullen ze het er ook wel uit willen halen. En als het grote geld regeert, dan ziet de overheid aan de strenge natuurwetgeving altijd wel een mouw te passen." Helaas is dit geen pessimistische blik: zo is het ook gegaan met de kolencentrales op de Maasvlakte. Die mochten er alleen komen onder de voorwaarde dat ze CO2 zouden afvangen in de toekomst. Nadien is de publieke opinie daartegen gekeerd, waarna de kolencentrales gewoon zonder CO2-afvang open mochten blijven. De investering was al gedaan en het bedrijfsleven mocht niet benadeeld worden. De manier waarop Kamp met de mogelijke gaswinning op Schiermonnikoog omgaat, is kenmerkend voor hoe hij ook met andere milieuvraagstukken omgaat. Kamp neemt beslissingen met een beroep op procedures en wetgeving, zonder daarbij vrij te geven wat hij echt belangrijk vind. In dergelijke [commentaren][2] schemert het echter wel door: > Dat er veel mensen zijn die de boringen nog willen voorkomen, legt Kamp naast zich neer. "Elke keer als er een gasboring aan de orde is, zijn er mensen die zeggen: niet hier. Of het nou in Woerden of in Friesland of bij de Waddeneilanden is, ze zeggen altijd nee. En de optelsom van al die nee's is niet aanvaardbaar." Op zich ben ik ontvankelijk voor dit argument. Mensen zijn nou eenmaal niet goed in het kiezen tussen twee kwaden: ze zullen protesteren tegen allebei en als we daaraan toegeven kan onze complexe maatschappij natuurlijk niet verder blijven draaien. Kamp zal daarom hoe dan ook een impopulaire beslissing moeten nemen, en het is alleen maar lovenswaardig dat hij dat doet. Althans, dat is het beeld dat hij van zichzelf schetst. Maar een heel belangrijke discussie, die telkens opnieuw *niet* gevoerd wordt, is wat er dan precies onaanvaardbaar is en wat de alternatieve scenario’s zijn. Tussen welke kwaden kiezen we, en op basis van welke argumenten wordt de beslissing genomen? Hij gebruikt het argument dat “iemand toch de verantwoordelijke beslissing moet nemen”, maar hij gebruikt het met name om de status quo in stand te houden. Een ander argument dat hij vaak in combinatie hiermee gebruikt, is het argument dat de markt zekerheid moet hebben. Daarom moet de besluitvorming niet te lang duren en moet wetgeving niet gedurende een proces aangepast worden. Als het echter gaat om de aanleg van windparken op zee, vindt hij het helemaal niet erg om eerder verleende vergunningen [nietig te verklaren][6], na jaren en jaren van procedures gevolgd te hebben. Dit gebeurde in 2014, toen het kabinet een nieuwe [visie op windenergie op zee][7] publiceerde. > Het kabinet wijst drie gebieden aan op zee waar windmolens mogen worden neergezet. Daarmee is gekozen voor een klein aantal grote windparken, in plaats van meerdere kleine. Met het besluit vervallen eerder afgegeven vergunningen voor negen windparken op zee. > > Een klein aantal grote in plaats van een groter aantal kleine windparken is volgens minister van Economische Zaken Henk Kamp en minister Melanie Schultz van Haegen van Infrastructuur en Milieu goedkoper en levert minder horizonvervuiling op. De vergunningen die sommige bedrijven hadden voor de aanleg van een windpark op zee vervallen, omdat het oude plan duurder is dan de nieuwe aanpak.” De bedrijven die hierdoor getroffen worden kunnen [klagen wat ze willen][6], maar krijgen deze keer geen gehoor met dit argument. > Energiebedrijf Eneco liet vanochtend al weten teleurgesteld te zijn in de voornemens van Kamp. Het concern verklaarde tegenover De Financiële Telegraaf samen met zijn partners al voor “miljoenen aan voorbereidingen” te hebben getroffen. Het nieuwe plan zou “onrealistisch” zijn. Ook nu heeft Kamp een hele goede verklaring voor zijn besluit: er moet beter gepland worden waar de windparken aangesloten gaan worden, om verrommeling te voorkomen en om te voorkomen dat er meer kosten worden gemaakt dan noodzakelijk. [^2] Een dergelijke centrale-planningszucht vanuit de overheid hoort echter niet bij een VVD-er. Als het gaat om andere zaken, zoals de zorg of pakketbezorging, dan voelt de VVD er helemaal niks voor om zaken in één hand te houden en centraal te plannen. De markt kan dat prima zelf oplossen, is het credo (al heb ik daar zo mijn bedenkingen bij). Wat ik probeer duidelijk te maken, is dat Kamp twee tegenstrijdige argumenten gebruikt rondom hetzelfde thema, zoals het hem uitkomt. Daardoor vertroebelt hij de discussie. De ene keer: de overheid moet betrouwbaar zijn en niet halverwege een proces de regels veranderen. Hij gaat het bedrijfsleven niet in de weg staan. De andere keer: de overheid moet ingrijpen, ondanks eerder afgegeven vergunningen, anders ontstaat er een suboptimale situatie. Het is typisch hoeveel de twee bovenstaande gevallen op elkaar lijken. Desalniettemin is het besluit van Kamp in de twee gevallen totaal anders. Als ik het gechargeerd verwoord komt het volgens mij hier op neer: minister Kamp gelooft helemaal niet in de noodzaak van een transitie naar duurzame energie. Hij vindt dit gewoon absoluut niet belangrijk, maar het is niet kies om dat te zeggen. Daarom gebruikt hij argumenten die hij niet gelooft om goed te praten dat hij de transitie blokkeert, onder het mom van het nemen van zijn verantwoordelijkheid. Als het gaat om het boren naar gas, dan moet alles wijken: een Natura2000-gebied, de publieke opinie en zelfs aanstaande wetten die het verbieden. Als het gaat om het bouwen van windmolens, dan moet er absoluut langer nagedacht worden over hoe we dit nu het beste kunnen doen. En zo verstrijkt de tijd. Door allebei de kanten van het argument te gebruiken lijkt minister Kamp altijd de redelijkheid zelve, zelfs als het gaat om duurzame energie. Echter, door zijn besluiten heeft hij de transitie tegengewerkt, een transitie die al jaren te laat komt en die inmiddels bij de rechter is afgedwongen door Urgenda. Het is zo jammer dat besluiten met zoveel gevolgen voor de toekomst van ons energiesysteem op deze manier onder de radar genomen worden door een “wijs en verantwoordelijk” staatsman. Het is in mijn ogen juist zeer onverantwoordelijk dat we de afgelopen paar jaar niet meer ons best gedaan hebben om substantieel meer groene energie op te wekken. Dat zou helemaal niet zo’n grote opgave geweest zijn, als politici zoals Henk Kamp hier echt achter gestaan hadden. In plaats daarvan heeft de minister zijn verantwoordelijkheid ingevuld met het toestaan van nieuwe kolencentrales en het vertragen van windparken op zee. En ik vrees dat ook de gaswinning bij Schiermonnikoog over een paar jaar een feit is. [1]: http://nos.nl/artikel/2111176-kamerverzet-tegen-gasboringen-bij-schiermonnikoog.html [2]: http://nos.nl/artikel/2108926-kamp-ik-kon-proefboringen-schiermonnikoog-niet-weigeren.html [3]: http://nos.nl/nieuwsuur/artikel/2109466-kan-niet-anders-dan-boos-zijn-over-proefboringen-schiermonnikoog.html [4]: http://www.vogelbescherming.nl/actueel/nieuws/q/ne_id/1890 [5]: https://www.natuurmonumenten.nl/nieuws/natuurmonumenten-geschokt-door-proefboringen-bij-schiermonnikoog [6]: http://www.nrc.nl/nieuws/2014/09/26/kabinet-wil-drie-locaties-voor-windmolens-op-zee-vergunningen-vervallen [7]: https://web.archive.org/web/20160314035133/https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/duurzame-energie/inhoud/windenergie [^1]: Bovendien is er inmiddels een motie aangenomen die voorkomt dat er naar gas geboord mag worden op Terschelling (http://nos.nl/artikel/2032110-kamer-wil-voorlopig-geen-gaswinning-bij-terschelling.html). [^2]: Ook dit is natuurlijk niet een onzin-argument. Het lijkt mij ook niet verstandig als er lukraak op zee gebouwd gaat worden, maar dit is ook niet echt hoe de situatie was. Ook de oude vergunning zijn uitgegeven volgens een plan, het is daarom flauw om het te karakteriseren als chaos. Het punt is dat hij het doel, duurzame energie, niet belangrijk genoeg vindt om geld aan uit te geven. Hij gebruikt hier juist het argument van “verantwoordelijkheid nemen” om het proces om te gooien en te vertragen. zaterdag 2 juli 2016 Sanne de Bruin https://stukjeduurzaamheid.nl/2016/07/gas-boren-bij-schiermonnikoog-de-logica